By Rey Anthony Chiu/PIA-Bohol | 02:09 PM January 18, 2020
Giangkon sa Department of Environment and Natural Resources (DENR) nga medyo kuwang pa gihapon ang ilang pagpakatap sa kasayuran kabahin sa ipatuman nga pagkolekta sa pulta sa mga turista nga mosulod ug mogamit sa mga pasilidad nga naa sa sulod sa Protected Areas (PA).
Niini, nahukman sa DENR nga ihunong una ang pagkolekta sa mga balayranan sa pagsulod ug paggamit sa mga pasilidad sulod sa protected areas, hangtud nga ang Protected Area Management Board (PAMB) makahimo na sa mga palisiya ug mekanismo sa pagpatuman sa ilang gilagda nga pagkolekta.
Mismo si Provincial Environment and Natural Resources Officer Charlie Fabre mibutyag sa mga sakop sa media atul sa usa ka Press Conference didto sa Reynas Garden and Havens Enero 17, nga hilaw pa ang pagpakatap sa kasayuran kabahin sa pagpatuman nga sugdan na unta ang pagkolekta sa pulta ning semanaha.
Niadtong Oktubre 1, 2019, sugdan na unta sa DENR ang pagpatuman sa gimandu sa balaod subay usab sa gisagop sa PAMB sa Loboc Watershed and Forest Reserve nga Department Administrative Order (DAO) sa DENR.
Ang Loboc Watershed and Forest reserve sa Bohol usa lamang sa 16 ka mga lugar nga gipanalipdan sa kagamhanan pinaagi sa proklamasyon sa Presidente, aron mapaseguro nga mamintinar ang gikinahanglang mga proseso sa kinaiyahan ilabi na sa pagpatunhay sa katawhan ug komunidad ug malungtaron nga paggamit sa kahinguhaan.
Ug subay sa balaod sa National Integrated Protected Areas Systems o (NIPAS) Act, ang DENR maoy natahasan sa pagdumala sa mga kalihukan sulod ning mga protected areas systems.
Subay usab sa balaod sa NIPAS, gilagda ang pagtukod sa mga PAMB, usa ka bahan nga apilan sa mga ahensya sa kagamhanan, mga pangulo sa mga kalungsuran, mga civil society organizations, nga tawgon sa ngalan nga PAMB.
Sa pagpatuman sa NIPAS Act, ang DENR nga natahasan sa pagpatuman sa mga mandatus sa kalikopan, mipagawas og DAO 2016-24 nga nagtumbok sa mga balayronon sa pagsulod ug sa paggamit sa mga pasilidad ug kahinguhaan sulod sa protected areas sa nasud.
Hinuon gani, matud sa NIPAS Act, mahimo pa nga ang PAMB
maglatag sa mas taas nga balayranan subay sa ilang pagtimbang, base usab sa espesyal nga balaod sa NIPAS Act.
Subay sa DAO 2016-24, matag hingkod nga mosulod sa Protected Area mobayad og P30, P15 kon estudyante, walay bayad kon person with disability, senior citizens ug mga bata nga ubos sa 7 anyos.
Sa mga bisita ug turista nga langyaw, P100 matag usa ang bayaran sa pagsulod sa protected area.
Nahisakop na usab sa DAO nga gisagop sa PAMB sa Loboc ang pagpabayad sa parking: motor ug tricycle pangayoan og P20 sa unang duha ka oras, P5 sa sunod nga mga oras.
Sa awto ug sakyanan nga mokarga og 10, P45 bayad sa parking ang unang 2 ka oras, P10 sa sunod nga mga oras o parte niini.
Sa mga sakyanan nga mokarga og 11-20 ka tawo, P60 ang unang duha ka oras ug P20 sa matag mosunod nga oras sa paggamit sa pasilidad.
Sa mga mokarga og sobra sa 20 ka tawo, P150 ang unang duha ka oras, samtang P30 ang matag mosunod nga oras sa pagparking.
Apan segun sa gisagop sa PAMB sa Loboc Watershed, walay bayad ang mga Bol-anon sa pagsulod ug paggamit sa protected areas.
Gani, matud sa DENR pinaagi ni PENRO Fabre, bisan sa gilagda sa PAMB nga ipatuman sa DENR, sayop ang gisumsuman nga kasayuran nga mobayad na ang magpahulagway sa Manmade Forest nga nahisakop sa Loboc Watershed Forest reserve.
“Walay bayad, ngano nga mobayad nga ang Bol-anon man ang tag-iya sa protected area,” pasabut ni Fabre.
Nahimong init nga sumsoman ang pagpatuman sanglit, nagtuo ang kadaghanan nga pabayron ang mga Bol-anon, ug gani, gipanabi nag gisawhan nga ang pagkuha og hulagway didto sa Manmade Forest, may bayad na usab.
Kadto lamang mogamit sa video ug photography alang sa commercial nga katuyu-an ang mobayad og P5,000, matud ni Fabre.
Niini, miangkon usab sa Fabre nga ila na gani nga gipaoktaba ang pagpatuman niini kay sa 2019 pa unta apan sa panginahanglan nga magpakatap sa kasayuran, karon lang nila ipatuman.
Sa mismo nga semana nga gipatuman ang mga balayronon, gikusokuso ang DENR sa pagsaway, kinsa nagpatuman lamang sa mandu sa PAMB.
Segun sa NIPAS Act, ang PAMB langkoban sa DENR Regional Executive Director diin mahisulod ang protected area; ang Provincial Development Officer; mga mayor hain man nasulod ang protected area, kapitan o representante sa barangay diin nagyaka ang protected area, representante sa mga tribu nga naa nanimuyo sa protected area ug kon mahimo, tulo ka representantes sa non-government organizations ug kon gikinahanglan pa, usa ka representante sa mga ahensya sa kagamhanan nga nahilakip sa pagpatuman sa pagdumala sa protected area.
