By Rey Anthoby Chiu | 08:46 AM May 09, 2023
Gikan niadtong sayo nga bahin sa 2010 lamang nakab-ut sa Bohol ang sobrasobra nga ani sa humay, butang nga hangtud karon, buot pa gihapon sa Department of Agriculture (DA) nga makab-ut pagbalik.
Kahinumduman nga tungod sa walay paglubad nga suporta sa panghumayan sa lalawigan sa administraston ni kanhi gobednador Erico Aumentado, gikan sa 84% nga rice production sufficiency sa 2010, nainat kini ngadto sa 101% sa 2011, 103% sa 2012, 109% sa 2013, ug 108% sa 2014.
Ang rice production sufficiency nga moabut sa 100% nagpasabut nga ang ani sa Bohol, igo na nga ikasarang sa panginahanglan sa pagkaon dinhi sa lalawigan.
Miabut pa sa 106% ang rice sufficiency sa Bohol sa 2015, apan sa grabe nga El Nino niadtong 2016, mikadut sa 63% lamang nag naani sa Bohol nga rice sufficiency.
Gani, nakuha pa sa Bohol nga itaas ang rice production sufficiency niini sa 2018 dihang nahibalik sa 103% apan laing katalagman: ang huwaw sa 2019 mipalutak sa liboan ka ektaryang humayan sa Bohol.
Sukad niadto, pun-an pa sa pagmahal sa mga abono sa nanglabay nga mga katuigan, mingbalik ang mga tinugyanan sa panguma sa Bohol sa pagplano aron ibalik ang taas nga rice production sufficiency dinhi.
Sukad niadtong mga tuiga, nawala na sa mapa ang Bohol sa rice production sufficiency, ug uban sa mas daghang factors nga nakaingon niini, tutok ang mga tinugyanan sa usa ka tumong karon: pagpataas sa rice production sufficiency ngadto sa 100%.
Niini, sa komplikado ngagimbuhaton, sa nagkamenos nga kadagkoon sa mga humayan dala sa mga conversion ga nagpanghitabo, ang mismo nga pagpili sa pagtanum sa hybrid nga humay, matud ni Cecille Opada, kinsa maoy rice focal person sa DA, maghatag na og dugang 15-30% nga ani.
Tumong sa mga tinugyanan ang pagtutok sa mga humayan nga napatubigan, kay basta mahatagan lamang sa saktong kadaghanon sa abono, nga ipugas sa saktong mga panahon ug sa tukma nga pagdumala sa humay nga gitanum, segurado ang umento sa ani basta high quality nga binhi, pasalig ni Opada.
Gani, sa mga napatubigan nga mga luwang, dili kini molungtad tungod kay ang mga dagkong patubig sa Bohol, nagsalig usab gihapon sa uwan, mao nga dili gyud mapahimuslan og ayo sa tulo ka tingtanuman, mao nga ang de-kalidad nga binhi lamang gayud ang makatabang niining dapita.
Dugang pa, lahi kaniadto nga kon moabut na ang kinompra nga binhi, ideretso na kini ngadto sa mag-uuma, bisan pa kon wala pa kini kapadaro ug kapakamot sa basak.
Segun sa mga pagtuon, ang us aka degree nga us-os sa temperature sa igtatagud, momenos na og 3.5% ang kalagsik niini aron makahatag sa labing daghang ani.
Gawas pa nga dili ikatagud dayun ang binhi kaniadto kay maghuwat pa nga maandam ang basak, daghan usab nga binhi ang madaut sa pagtipig niini.
Karon, matud sa DA, ang mga high quality seeds nga ideliver, adto na ilahos sa cold storage facility sa kagamhanan sa Ubay, ug igawas lamang ang binhi segun sa gikinahanglan sa mag-uuma human usab masuta nga anaa na siyay naandam nga katamnan, taho ni Opada.
Ang cold storage facility sa Bohol nga atua sa Ubay, makasarang sa usa ka milyon ka kilo nga binhi-on, ug sa mga milabay nga ting-ani, nakatigum na didto og mga binhi-on gikan sa mga inbred certified rice seeds ug lain pa nga mga hybrid rice seeds alang sa duha ka mga tamnanan. (PIA-7/Bohol)
