By Rey Anthony Chiu | 09:47 AM February 16, 2023
Sa panahon sa buwan sa kasingkasing, hibaw-i, ang mga sakit sa kasingkasing o coronary heart diseases (CHD) maoy kina-ingnan sa labingdaghang Bol-anong namatay sa 2021, bisan pa nga mikabat sa gatusan ang gitipi sa coronavirus disease.
Kini maoy gibutyag sa Provincial Health Office (PHO), pinaagi sa Capitol Lifestyle and Health Program coordinator nga si Leonidas Saniel, us aka nurse sa PHO, didto sa Capitol Reports, Pebrero 3.
Matud niya, sa 2021 mortality tracking sa Bohol, milutaw nga ang pneumonia pa gihapon ang nag-una sa listahan sa sakit nga mingkutlo sa labing daghang Bol-anon, bisan pa man sa COVID nga perte nga gara niadtong tuiga.
Ang mga sakit sa kasing-kasing naglangkob sa angina, pag-atake sa kasingkasing, pag-undang sa pagtrabaho sa kasingkasing, abnormal nga pitik sa kasingkasing, sakit sa barbule sa kasingkasing, high blood pressure, congenital heart conditions ug napanunod nga sakit sa kasingkasing.
Ang angina, mao ang sakit sa dughan, bukton, liog, tiyan o hampapangig nga mabati kon nabarahan ang supply sa dugo paingon sa kasingkasing tungod sa pagpanghugot sa ugat, nga maoy makit-an nga timailhan sa sakit.
Niini, kini ang pamaagi sa kasingkasing nga ipahibaw nga kuwang na ang oxygen nga mosulod unta sa kasingkasing, ilabi na kon mahago ang usa ka tawo.
Ang atake sa kasingkasing o heart attack, nga mas nailhan nga myocardial infarction mahitabo kon ang suplay sa dugo ngadto sa usa ka parte sa kasingkasing sama sa heart muscles tungod kay ang tubo nga agi-anan niini, nasirado na kay nasampongan sa tambok, o mantika nga nagpagamay sa ugat paingon sa kasingkasing.
Kong ang pagpitik sa kasingkasing dili makapwersa, magkuwang ang oxygen nga ikapagawas niini nga kinahanglan usab sa lawas, ilabi na kon mahago o masobrahan sa trabaho hinungdan nga hangakon pag-ayo ngadto sa dili na makaginhawa.
Sa laing bahin, ang heart musclenagtinir og iyang kaugalingon nga koryente aron iyang paugpoton ang pagpitik niini. Kon kini nga nagpa-ugpot sa kasingkasing, mabalda, mahimong angkasingkasing magkabuang og pitik mha paspas, mao nga mag tachycardia, o dili ba hinoon sobra ka hinay nga ilhon sa bradycardia, duh aka matang sa arrhythmia.
Ang pagdaut sa barbula sa kasingkasing (valve diseases) maghatag og sobra nga dugo, inay unta iyang bantayan ang pagpasulod sa igo ra nga kadaghanon sa dagayday sa dugo, ug kini magdugang sa trabaho sa kasingkasing nga makaingon sa mabaw og gininhawaan, manghubag nga lutahan, pagkaluya, sakit sa dughan, pagkalipong ug pagka-utas.
Maka-among usab sa kasingkasing ang taas nga presyon. Kon may high blood pressure o hypertension, kini magguba sa kasingkasing nga maoy sinugdanan sa uban pang sakit sama sa stroke.
May mahitabo nga congenital heart disease kon may depekto sa kasingkasing sa bata nga naa pa sa tagu-angkan hinungdan sa pagkahimugso niini nga may sakit nang daan sa kasingkasing.
Segun pa sa mga doctor, aduna usab sakits a kasingkasing nga masunod sa mga ginikanan.
Bisan pa ning tanan, kasagaran sa tambag sa mga doctor aron malikayan ang mga sakit sa kasing kasing mao ang pagkaon sa healthy, ug balance nga pagkaon sama sa paglikay sa sobrang mantikaon, pillion tong tag-as og fiber nga pagkaon, prutas, utan ug paglikay sa sobrang parat ug tam-is.
Kinahanglan usab ang mas aktibo nga kinabuhi nga nga magpasingot aron mapabilin ang lawas sa saktong timbang sa katas-on ug sa edad. Kini magpalig-on sa kasingkasing ug magpakontrolar sa blood pressure.
Pagtamud usab sa saktong timbang pinaagi sa pagkuha sa imong body mass index (BMI) ug pagpagamay kon gikinahanglan.
Undang usab sa panigarilyo kay kini makadaut sa ugat nga modangat sa kasingkasing, menosi ang pag-inum sa makahubog, ug kontrolaha kanunay ang blood pressure, pinaagi sa pagtomar sa giprescribe nga tambal. (RAHC/PIA-7/Bohol)