By Rey Anthony Chiu/PIA-Bohol | 09:05 AM February 27, 2020
Nanghangyo na ang Philippine Statistics Authority (PSA) nagdto sa mga tagtungod nga dili kalimtan ang pagtaho ngadto sa Local Civil Registrar (LCR) ang kamatayon sa mahal sa kinabuhi.
Kini samtang nagpasabut ang mga tinugyanan nga importante ang taho sa kamatayon aron may datus nga magamit ang kagamhanan nga kapasikaran sa mga polisiya ug desisyon niini alang sa kaugmaran, matud ni Provincial Statistician Jessamyne Anne Alcazaren.
Kon unsa ka mahinungdanon ang birth certificate, ingon usab niana ka importante ang marriage ug ang death certificate sa usa ka sakop sa komunidad.
Kini maoy napagawas atul sa labing bag-o nga Kapihan sa PIA gikan mismo sa mga tinugyanan sa PSA atul sa Buwan nga nagpahinumdom sa Civil Registration Month.
Ang Certificate of Birth nagtanyag sa usa ka tawo sa katungod nga magtagamtam sa usa ka matuod nga molupyo nga may pahat gikan sa kagamhanan, ug kini naghatag sa usa ka nilalang sa iyang ngalan, katungod, nasyonalidad.
Matud sa PSA, ang pagparehistro sa usa ka bag-ong inanak, magagiya sa usa ka nasud sa pagpahimutang sa plano alang sa kaugma-on pohon sa usa ka bata.
Kini nagalangkob sa pagpahat alang sa bakuna sa bata, pagpahat alang sa abag sa pagka-on niini, pagpa-eskwela, pag-andam alang sa serbisyo sa panglawas, pagpatambaw, sa mga serbisyo publiko sama sa karsada, ospital, kamerkadohan, serbisyo sa kapolisan, bombero, pangbilanggu-an, lakip ana ang mga serbisyo alang sa mga senior citizens.
Matag us aka tawo nga ipanganak ug marehistro sa PSA, kini nagtimaan nga aduna na siya’y katungod nga mogamit sa pahat sa kagamhanan, pasabut sa PSA.
Sa laing bahin, kadtong nahimugso apan wala marehistro, sila kadtong mi-ambit sa serbisyo nga gipahat na sa mga narehistro, hinungdan nga kini mogamay gayud ug dili na mahingpit nga matagamtam sa usa ka tawo.
Ang pagrehistro sa kasal, sa laing bahin maghatag sa kagamhanan sa ideya kon pila ang mamahimongt madugang sa populasyon sa usa ka lugar, pila ang gikinahanglan nga serbisyo sosyal alang unya sa mga anak sa gikasal.
Samtang, matud sa PSA, kasagaran, makalimtan ang pagparehistro sa patay.
Sa ilang mga taho, kasagaran kini kuwang gayud sa records sa mga patay.
Gawas kon ang namatay, ipaagi sa embalsamasyon, o may nahibilin nga bahinonon nga kabtangan, kini ikaparehistro tungod kay may interes ang mga somusunod.
Apan sa kaso sa mga kabus nga didto namatay sa ilang mga balay, kasagaran niini, ilubong na lang sa mga kasilinganan, nga dili na gani makapahibaw sa mumisipyo.
Sa katungod sa PSA, importante ang records sa pagkamatay aron mahibaw-an unsa pamaagi sa pagkamatay, unsa ang gikamatyan, unsay naka-ingon niini.
Nagpasabut ang PSA nga kon pananglit, may namatikdan nga taas ang kadaghanon sa nangamatay sa trangkaso, ang gobernor makahimo dayon sa inisyatiba nga kapugngan kini.
Pananglit, sa kaso sa dengue, ang pagkamatay magtudlo sa kagamhanan sa paghimo og tutok nga mga kalihukan aron kapugngan ang pagkuyanap sa nahisgutan nga sakit.
Niini, miaghat ang PSA pinaagi ni Jessamyne Anne Alcazaren ngadto sa mga sakop sa banay sa namatay nga ipahibaw sa munisipyo diin didto ang Local Civil Registrar, kabahin sa kamatayon, aron mag makuhang kasayuran ang mga tinugyanan sa pagmugna og mga palisiya subay niini.
