By PR 11:06 PM November 15, 2023
Dungan sa kampanya sa pagdaginot sa humay ilabi na sa National Rice Awareness Month sa Nobyembre, gipakayab sa mga tigpasiugda sa Be RicePonsible ang tamdanan sa tanan nga lakip sa mga nahingawa.
Sa minggitib nga mga suliran: sa kakuwang na sa mga humayan nga gitamnan, sa nagkatiguwang na nga mga nanghumayan ug sa kakuwang sa mga mosunod nga manguma, ug sa paglisud sa ani dala sa El Nino nga gipangandaman, ang Department of Agriculture nagpadagan sa kampanyang ABKD.
Ang ABKD, giya aron mas sayud hinumduman ang mga tamdanan sa mga lakang aron ang bugas daginoton ug dili masayang.
A (Adlay, saging, mais, kamote, gabi, ubi, apale, palaw, bot ug uban pang pangsaksak)
Aron sa pagpa-uso og balik sa sinaksakan, ang A sa kampanya, mao ang Adlay, mais, gabi, ubi, kamote, apale, saging nga mahimong isahug sa bugas nga lung-agon.
Ang adlay usa ka matang sa humay nga karaan nga dali rang masaypan nga sagbot apan mobarug ngadto sa 3 ka metros ug mamunga sa pagbanay nga ang linsok, murag luha ug sama sa humay, maayo nga lung-agon, pwede galingon samag harina nga himoon og pan, lugaw ug pwede usab sangagon isip kape, o himoong bino.
Kapamilya sa trigo, mais ug humay, ang Adlay sayun nga patuboon kay anad sa kamad-an, sa yuta nga umaw, sa natubigan ug mas makalahutay sa dangan.
Sa kampanya, inay pulos bugas humay, mogamit lamang og dyutay nga humay, sagolan ug adlay, mais (sinabugan) o kamote, gabi, ubi, apale, saging sab-a o sarabia nga dabong, boot, aron magdugay pa ang gipundo nga lung-agon.
B (Brown rice ka-onon)
Ug kay naanad na ang mga tawo nga mopalit sa humay nga puti, daghan ng humay puwa, brown ug tapul nga dili na makaon.
Niini, matud sa healthline.com, ang brown rice wala pa mahashasi sa iyang tiktik ug mga nutrina nga mas daghang makuha nga fiber, fats, proteins , Vitamin Bplus, iron, phosphorus, potassium ug zinc, nga masagaran mapapas sa white rice human sa mas grabe nga paggaling niini aron maputi.
K (Kan-on, dili sayangon)
Niini, gikampanya ang pagseguro nga kon mokuha og kan-on, segurohon nga kanang igo ra nga mahurot ug dili pasobrahan aron dili masayang.
Giaghat usab ang mga carinderia ug kan-anan sa Bohol nga mo-dalit na usab sa katunga sa tasa nga kan-on aron dili na mahinayak og order unya dili mahurot.
Giingon sa Agricultural Training Institute nga sa pagka karon, ang us aka Bol-anon, mokaon og 105 ka kilo o duha ka sako nga bugas sa usa ka tuig, samtang sa Pilipinas, ang kasagarang Pilipino, mohurot og 135 ka kilo nga bugas sa usa ka tuig.
Sa unang mga tuig, ang Bol-anon, matud pa mogurot og 115 ka kilo nga bugas sa us aka tuig.
D (Dapat local nga bugas ang paliton)
Sa mga katuigan nga ang Pilipinas nagsalig sa imported nga humay, human mapaepektibo ang Rice Tarriffication Law, ang kita niining gipatas-ang taripa sa humay nga imported, gitagak isip pundo sa programa nga Rice Competitiveness Enhancement.
Niini, inay mamalit og bugas sa gawas, gihatagan sa tanan nga panginahanglan ang mga mag-uuma sa humay aron padaghanon ang ani, aron mobarato ang lokaal nga supply ug dili na mamalit og bugas sa gawas sa nasud.
Niini, natural lamang usab ngamas modaghan na ang local nga bugas kon itandi sa mas mahal nga imported nga gipasulod sa mga negosyante nga namayad sa mas taas nga buhis sa imported nga humay.
Ang Bohol naglusad usab s amga kalihukan sa NRAM sa miaging semana. (PIAbohol)
